اسانس چیست؟ اسانس یک واژه ی فرانسوی می باشد و امروزه بیشتر در صنعت عطرسازی و در زمینه ی تولید انواع رایحه، استفاده می شود.
این گونه است که هر ماده ای که طعم و بویی خوش به غذا، عطر، لوازم ارایشی و بهداشتی و… اضافه کند، اسانس نامیده می شود.
اسانس یا عطرمایه از ترکیب الکل و روغن بدست می‌آید و استفاده از این ماده در صنعت عطرسازی، به‌شدت رایج میباشد.
اما این نکته را باید در نظر گرفت که اسانس با عصاره متفاوت است و عصاره معنایی جدا از اسانس دارد.
درواقع، اسانس یک ماده‌ی طبیعی است که از یک گیاه یا یک ماده‌ی طبیعی به کمک فرایند تقطیر و یا فشرده سازی به‌دست می‌آید؛ این ماده برای خوشبو کردن ماده‌ی معطر به آن اضافه میشود.
انواع اسانس
انواع اسانس‌ها در صنعت عطرسازی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
عطرمایه‌های رنگی( اسانسهای مصنوعی)
عطرمایه‌های معطر( اسانسهای طبیعی)
هریک از این اسانس‌ها سرنوشت متفاوتی خواهند داشت؛ میتوان عطر و ادکلن‌ها را با توجه به درصد وجود اسانس در ترکیباتشان، به چند دسته تقسیم نمود:
پرفیوم‌ها، ادوپرفیومها، ادکلن‌ها، عطرهای‌خالص، ادوتویلت‌ها و ادوفرش‌ها.
اسانس گیاهی
کشور ما ذخایر غنی از گیاهان دارویی دارد و این موضوع باعث میشود تا ما بتوانیم از این موهبت الهی، در جهت کارافرینی و کسب درامد و همچنین تولید دارو، غذا و محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده کنیم.
اسانس‌ها دسته‌ای از روغن‌های فراری هستند که جنبه‌ی گیاهی دارند و شامل ترکیبات سنگینی می‌باشند؛ در واقع وجود بوی خوش از اندام‌های این گونه گیاهان یا مزه‌ی آن‌ها به‌دلیل وجود این اسانس‌ها میباشد.
اسانس ممکن است به‌صورت مستقیم توسط پروتوپلاسم گیاه که به شکل تجزیه‌ی مواد رزینی سلول‌ها یا از طریق هیدرولیز گلوکزیدها حاصل میشود، به‌وجود بیایند.
اسانسهای گیاهی مانند نعناع که روغن‌های فرار آن در تارهای ترشح کننده‌ی گیاه وجود دارند.
یا گیاهان چتری که روغن‌های فرار در لوله‌های روغنی آن‌ها و در گل‌های محمدی این روغن‌ها در گلبرگ‌های آن‌ها جمع می‌شوند.
اسانسهای به‌دست آمده از گیاهان به سه دسته تقسیم می‌شوند:
اسانسهای مورد استفاده در صنایع غذایی، نوشابه و دارویی
اسانسهای مورد استفاده در صنایع آرایشی، بهداشتی، عطر و ادکلن سازی
اسانسهای مورد استفاده در تولید لوازم بهداشتی، ضد عفونی کننده‌ها و پاک کننده‌ها
در ایران بیش از ۷۰۰۰ گونه‌ی گیاه دارویی وجود دارد که میتوان از اغلب آن‌ها در جهت تولید اسانسهای گیاهی استفاده کرد.
و اغلب اسانسهای طبیعی از گیاهان معطر مانند کاج، نارنج، برگ بو، مورد، چتریان، نعناع، کاسنی و نظیر آن‌ها بدست می‌آیند.
کاربرد اسانس عطر در عطرسازی
همانطور که گفته شد، انواع اسانس‌ها در صنعت عطرسازی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
عطرمایه‌های رنگی
عطرمایه‌های معطر
به‌طور کلی از اسانس‌ها در طعم‌دهی و خوشبو کردن استفاده میشود؛ اسانسهای طعم دهنده عموما برای در مواد خوراکی، و اسانسهای عطری برای عطرها، ادکلن‌ها، اسپری‌های خوشبو کننده و نظیر این‌ها استفاده می‌شوند.
وجود این اسانس‌ها یا عطرمایه‌ها رابطه‌ی مستقیم با ماندگاری عطر و ادکلن‌ها دارد؛
به این صورت که هرچه درصد استفاده کردن از اسانس‌ها در انواع عطر و ادکلن‌ها بیشتر باشد، ماندگاری آن‌ها نیز بالاتر می‌رود.
به ترتیب درصد وجود اسانس:
عطرهای خالص: در این نوع، حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد اسانس وجود دارد، که همین امر باعث بیشتر شدن مدت زمان ماندگاری این عطرها و گران‌قیمت‌تر بودن آن‌ها نسبت به سایر محصولات شده است.
پرفیوم‌ها: این محصولات حدود ۱۵ تا ۴۰ درصد اسانس دارند و رتبه‌ی دوم در میان سایر محصولات دارای اسانس را، از آن خود کرده‌اند.
ادوپرفیومها: این نوع از محصولات حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد اسانس دارند و سومین رتبه در میان عطرهای ماندگار را دارا هستند.
ادوتویلت‌ها: این نوع نیز دارای ۵ تا ۱۵ درصد اسانس هستند.
ادوفرش‌ها: و در نهایت، ادوفرش ها هم دارای ۱ تا ۳ درصد اسانس بوده و از این نظر، در رتبه‌ی اخر عطرهای ماندگار قرار می‌گیرند.
ماندگاری عطرها با توجه به اسانس درونشان
همانطور که گفته شد، هرچه درصد اسانس در عطری بیشتر باشد، ماندگاری آن هم بالاتر می‌رود.
عطرهایی با ماندگاری کم: عطرهایی که در آن‌ها اسانس میوه‌جات، مرکبات، ادویه‌جات و رایحه‌های دریایی وجود دارد معمولا بین ۱۵ دقیقه تا ۲ساعت ماندگار هستند.
عطرهایی با ماندگاری متوسط: این نوع عطرها از اسانس‌ها و رایحه‌های خاصی تولید می‌شوند که اسانسهای طبیعی بیشتری دارند و طبعا ماندگاری متوسطی در حد ۳ الی ۵ ساعت دارند.
عطرهایی با ماندگاری بالا: عطرهایی که در ترکیبات آن‌ها خزه، تنباکو، مشک، چرم، دودی، وانیل و قیر استقاده شده است، ماندگاری فوق‌العاده‌ای دارند و در حدود ۵ الی ۱۰ ساعت همچنان ماندگار هستند.
اسانس طبیعی
اسانسهای طبیعی روغن‌های فرار و معطری هستند که از گیاه ساطع می‌شوند.
این روغن‌ها معمولا دارای خواص دارویی بوده و در انواع محصولات دارویی و بهداشتی از آن‌ها استفاده میشود.
همچنین این روغن‌ها می‌توانند از لحاظ بوی خوش و عطر دلپذیرشان در صنایع غذایی نیز مصرف شوند که در این حالت علاوه بر خاصیت طعم دهندگی، خواص دارویی گیاه نیز در نظر گرفته میشود.
به علت حساسیت‌زا و مضر نبودن، استفاده از اسانسهای طبیعی در صنایع غذایی روز به روز بیشتر میشود.
(مانند استفاده از اسانس طبیعی نعناع در آب نبات‌ها و استفاده از اسانس طبیعی آویشن در فراورده‌های لبنی).
همان طور که گفته شد، اسانس‌ها با یک ماده‌ی بی بو مانند الکل یا روغن ترکیب می‌شوند تا رقیق شوند؛ وگرنه قابل استفاده نیستند.
پس اگر در فروشگاهی به یک عطر روغنی برخورد کردید و فروشنده ادعا کرد که عطر اصل میباشد، نباید باور کنید؛ چراکه اسانس در واقع بخش پارافینی عطر میباشد که از روغن‌های گیاهی استخراج میشود.
اسانس مصنوعی
اسانسهای مصنوعی از مولکول‌های سنتتیک تشکیل شده‌اند که گرچه حاوی عطری کم و بیش مشابه عطر اسانسهای طبیعی می‌باشند، ولی فاقد خواص دارویی هستند؛ حتی در موارد بسیاری حساسیت‌زا و مضر نیز می‌باشند؛ به همین جهت به حداقل‌ترین مقدار ممکن، از اسانسهای مصنوعی در صنایع غذایی استفاده میشود.
اگرچه قیمت اسانسهای مصنوعی در مقایسه با اسانسهای طبیعی بسیار کمتر میباشد، اما به منظور حفظ سلامت مصرف‌کنندگان و جلوگیری از بروز خطرات احتمالی، و همینطور به دلیل خواص دارویی موجود در اسانسهای گیاهی، اسانسهای مصنوعی خیلی کمتر از اسانسهای طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در آخر، بهتر است هنگام خرید عطر به اسانسهای به‌کار رفته در آن دقت کنید که تا حد امکان اسانس طبیعی باشد و باعث بروز حساسیت نشود.
